इंडियन इंस्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी रुरकी येथील अभियांत्रिकी विद्यार्थ्यांनी एक मोबाईल अॅप्लीकेशन विकसित केले आहे जे शेतकऱ्यांना विशिष्ट शेतीसाठी विशेषतः खतांचा तंतोतंत उपयोग करण्यास मदत करेल.
पिकाच्या पानांच्या हायपरस्पे्रल इमेजिंग वापरून पिकांचे आरोग्य ठरवून, खतांचा तर्कसंगत वापर करण्यास अॅप मदत करू शकतो. या आयआयटी रुरकेई विद्यार्थ्यांच्या अॅपने एरिक्सन इनोव्हेशन अवॉर्ड 2017 जिंकले आहे. 75 देशांतील 900 पेक्षा जास्त संघांनी जागतिक स्पर्धेत भाग घेतला. ही स्पर्धा 'फ्यूचर ऑफ फूड' या विषयावर नाविन्यपूर्ण आईसीटी कल्पना विकसित करणे यावर घेतली गेलेली होती.
कोणत्याही तर्कसंगत इनपुट ऐवजी शेतकरी त्यांच्या अनुभवावर आधारित खतांचा वापर करतात. म्हणून, त्यांनी खतांचा वापर न करण्याचे ठरविल्यास, कदाचित ते एक धोका पत्करत असतील आणि आर्थिक नुकसानीला सामोरे जाऊ शकतात. दुसरीकडे, अत्याधिक प्रयोग मातीच्या आरोग्यावर विपरीत परिणाम करते आणि सोबतच पर्यावरणाचेही नुकसान करते.
आयआयटी रुरकीचे संचालक, प्रोफेसर अजीत कुमार चतुर्वेदी यांनी सांगितले की "शेतक-यांना वनस्पतीची आरोग्य स्थिती माहीत असेल तर ते अधिक तर्कशुद्ध निवड करू शकतात. आमच्या विद्यार्थ्यांनी विकसित केलेला अॅप शेतकऱ्यांना सुलभ वाटेल. फक्त एका अपच्या मदतीने त्यांना या पिकाला खताची आवश्यकता आहे किंवा नाही हे त्यांना जाणून घेता येईल."
स्नॅप (SNAP) नामक, हे ऍप्लीकेशन पिकासाठी कमीत कमी व आवश्यक खत निर्धारित करण्यासाठी अचूक शेती तंत्रज्ञान वापरते. हे वनस्पतींच्या पानांच्या हायपरस्पेट्रल इमेजिंगच्या तत्त्वावर कार्य करते. स्पेक्ट्राल लाइन्स फिंगरप्रिंटसारखे असतात जे पानाद्वारे परावर्तित प्रकाशाचा अभ्यास करून रसायनाची उपस्थिती किंवा अनुपस्थिती दर्शवतात.
हायपरस्पेक्टरल इमेजिंग परंपरागत स्पेक्ट्रोस्कोपीला इमेजिंग तंत्रासह नमुनेच्या भौतिक, रासायनिक व जैविक गुणधर्मांचा शोध घेण्याकरिता एकाच वेळी वर्णपट व स्थानिक माहिती मिळविण्याकरिता एकत्रित करते.जेव्हा सूर्यप्रकाश पानावर येतो तेव्हा परावर्तीत दृश्यमान प्रकाश आणि नीअर-इन्फ्रारेड किरणांमध्ये विशिष्ट सिग्नल असतात जे त्याच्या रासायनिक घटकांबद्दल सांगतात.
"ऍप्लिकेशन इमेजिंग डिव्हाइस म्हणून मोबाइल फोन कॅमेरा वापरते आणि म्हणून शेतकऱ्यांच्या शेतामध्ये प्रामुख्याने वापरली जाऊ शकते, " प्रा. चतुर्वेदी म्हणाले.